Asbest Türleri
Asbest, çeşitli silikat minerallerinin milyonlarca yıl önce yüksek basınç, sıcaklık ve kimyasal etkilere maruz kalması sonucunda oluşturduğu kristalize bir grup minerale verilen isimdir. Asbest mineralleri silisyum, oksijen, hidrojen ve çeşitli metallerden oluşur.
Dünyanın en zengin asbest yataklarına sahip ülkeler Güney Afrika, Kanada ve Rusya’dır.
Türkiye’deki mevcut asbest yataklarından asbest çıkarılması yürürlükteki mevzuat hükümleri gereğince yasaklanmıştır.
Asbestin genel özellikleri aşağıda belirtilmiştir.
- Isıya dayanıklıdır.
- Yüksek gerilme direncine sahiptir.
- Isı ve elektrik iletkenliği çok düşüktür.
- Kimyasallara karşı dayanıklıdır.
- Sürtünme ve aşınmaya karşı dayanıklıdır.
- Çeşitli maddelerle birlikte kolay şekillenebilir.
Asbest Türleri
Mineralojik özelliklerine göre iki farklı asbest grubu bulunmaktadır. Bunlar amfibol grubu asbestler ve serpantin grubu asbestlerdir. Amfibol grubuna giren asbestler (amosit, antofillit, krosidolit, tremolit, aktinolit) asbest türleri arasında insan sağlığı açısından en tehlikeli olanlarıdır. Bu gruba giren asbest türleri sert, iğnemsi yapıda ve kırılgandır. Serpantin grubunda yer alan krizotil türü asbestin lifleri esnek, dayanıklı ve ipeğimsidir. Serpantin grubunda yer alan krizotil asbest amfibol grubunda yer alan asbest türlerine göre daha az tehlikeli olduğu kabul edilmektedir.
Asbest türleri arasında en çok kullanılanlar krizotil (beyaz asbest) , amosit (kahverengi asbest) ve krosidolit (mavi asbest) türü asbestlerdir.
Amosit (Kahverengi asbest)
Amosit (Kahverengi asbest) lifleri sert, sivri uçlu ve kırılgan yapıdadır.
Yüksek çekme dayanımına sahiptir ve ısıya dayanıklıdır. Bina inşaatında yalıtım amacıyla ve demir donatının üzerini kaplamak suretiyle yangından korumak maksadıyla kullanılmaktadır. Isı yalıtım malzemelerinde, borularda, döşemelerde ve kaplama malzemelerinin yapımında uzun yıllar tercih edilmiştir.
Krosidolit (Mavi asbest)
Krosidolit (mavi asbest) lifleri sert, iğnemsi yapıdadır ve tüm asbest türleri içerisinde en güçlü olanıdır. Asitlere karşı çok yüksek mukavemet göstermektedir. 1880’lerin ortalarına kadar daha çok kaplama malzemeleri yapımında, 1920’lerin ortalarından başlayarak 1950’li yıllara kadar ısı yalıtım malzemelerinin imalatında kullanılmıştır. Özgül ağırlığının yüksek olması nedeniyle krosidolit spreyli (püskürtülerek) yalıtım işlerinde uzun yıllar tercih edilmiştir. Bu tür avantajlarına karşın asbest türleri arasında insan sağlığı açısından en tehlikeli olanıdır.
Krizotil (Beyaz asbest)
Krizotil (beyaz asbest), asbest lifleri arasında en esnek yapıda olanıdır. Çok yüksek sıcaklıklara karşı dayanımı yüksektir ve pamuk ipliği gibi kolayca örülebilme, dokunabilme özelliklerine sahiplidir.
Krizotilin alkali etkilere karşı direnci, asbestli çimentodan mamul yapı ürünlerinin üretiminde tercih edilmesine neden olmuştur. Diğer asbest formları gibi krizotil de reçine ve polimerler gibi organik maddeleri absorbe edebilmektedir ve çimento gibi bağlayıcı özelliğe sahiptir. Dünyada üretilen asbestin % 95’i Krizotil türüdür.